Ο τουρισμός αποτελεί από καιρό έναν από τους οικονομικούς πυλώνες της Ελλάδας, συμβάλλοντας με 21,7 δισ. ευρώ στην οικονομία μόνο το 2024, σύμφωνα με τον Independent. Ωστόσο, μετά από δεκαετίες ανάπτυξης, αρχίζουν να εμφανίζονται ρωγμές.
Η χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα υπερτουρισμού, πίεσης στις υποδομές, έλλειψης στέγης και της κλιματικής κρίσης, τα οποία απειλούν να ανατρέψουν την ίδια τη γοητεία που προσελκύει εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο.
Το περασμένο καλοκαίρι, εκδόθηκε μια έκθεση στην οποία ζητούνταν επείγουσα μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. «Η οικονομία της χώρας μας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επείγουσα την ανάγκη για βιώσιμη διαχείρισή του», ανέφερε η έκθεση.
Προειδοποίησε ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να «εξαντλήσει το δυναμικό της, σπαταλώντας το και καθιστώντας τους τουριστικούς προορισμούς μας μη ελκυστικούς με την πάροδο του χρόνου».
Η επιβράδυνση της Σαντορίνης
Ένα από τα πιο εμβληματικά θύματα αυτής της πίεσης είναι η Σαντορίνη. Το νησί των Κυκλάδων, διάσημο για τα ηλιοβασιλέματα, τα ασβεστωμένα κτίρια και τις ηφαιστειακές παραλίες του, σημείωσε πτώση στον αριθμό των επισκεπτών αυτό το καλοκαίρι.
Σύμφωνα με αναφορές, τα στοιχεία του αεροδρομίου από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο δείχνουν ότι οι αφίξεις μειώθηκαν κατά 24,4% σε ετήσια βάση, μια αξιοσημείωτη μεταβολή για ένα νησί που φιλοξενεί περισσότερους από 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, παρά το γεγονός ότι έχει μόλις 15.550 κατοίκους. «Στη Σαντορίνη, ακόμη και οι τουρίστες παραπονιούνται για τον μεγάλο αριθμό τουριστών», ανέφερε μια έκθεση του 2024.
Ο κρουαζιερόπλοιος τουρισμός, αν και πρόσφατα περιορίστηκε σε 8.000 επισκέπτες την ημέρα, έχει φέρει έως και 18.000 επιβάτες στη Σαντορίνη καθημερινά κατά τη διάρκεια της υψηλής περιόδου, επιβαρύνοντας τους πόρους του νησιού.
Η ραγδαία ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό, κυκλοφοριακή συμφόρηση και περιβαλλοντική ζημιά, τα οποία έχουν παρατηρηθεί από τους υποψήφιους επισκέπτες. Η ευρέως δημοσιευμένη σειρά 1.200 σεισμών μεταξύ 25 Ιανουαρίου και 7 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους επίσης δεν βοήθησε.
Ελλάδα ή μια «τουριστική Disneyland»
Αν και οι μαζικές αντιτουριστικές διαμαρτυρίες που παρατηρήθηκαν στη Βαρκελώνη και αλλού στην Ευρώπη δεν έχουν ξεσπάσει ακόμη στην Ελλάδα, η απογοήτευση αυξάνεται. Στην Αθήνα, οι ντόπιοι ανησυχούν όλο και περισσότερο για την εξάπλωση των Airbnbs και την αποδυνάμωση της κοινοτικής ζωής, υποστηρίζοντας ότι οι κεντρικές γειτονιές μετατρέπονται σε «τουριστική Disneyland».
Καθώς ο αριθμός των επισκεπτών στη Σαντορίνη μειώνεται, άλλα νησιά βιώνουν μια έκρηξη, αναγκάζοντας τις τοπικές κυβερνήσεις να «κάνουν ταχυδακτυλουργίες» με τη διαχείριση του τουρισμού – κάτι που δεν είναι ιδανικό για μια χώρα που είναι πιο γνωστή για το ότι τα σπάει.
Ο Δημήτρης Βαγιανός, καθηγητής οικονομικών και μέλος της επιρροής Επιτροπής Πισσαρίδη για την οικονομική ανάπτυξη, παρακολουθεί στενά την κατάσταση από το νησί της Ίου, όπου συμμετέχει στις τοπικές προσπάθειες για την καταπολέμηση της υπερβολικής ανάπτυξης.
«Δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή από την έκθεση του διαμεσολαβητή», λέει. «Τα πράγματα είναι τα ίδια».
Ο τουρισμός εξαντλεί τους πόρους που χρειάζεται η γεωργία και τα τοπικά προϊόντα
Ο Βαγιανός πιστεύει ότι πολλά μικρότερα νησιά επαναλαμβάνουν τώρα τα λάθη της Μυκόνου και της Σαντορίνης: «Υπερκατασκευάζονται, χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του χαρακτήρα τους». Προσθέτει ότι η αυθεντικότητα, η γεωργία και τα τοπικά προϊόντα βρίσκονται στο επίκεντρο του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας. «Όμως, ο τουρισμός εξαντλεί τους πόρους που τα συντηρούν».
Η έλλειψη νερού, που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή, αποτελεί επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα. «Ακόμη και σε περιοχές όπου το νερό είναι σπάνιο, οι άνθρωποι κατασκευάζουν μεγάλα συγκροτήματα με πισίνες», προσθέτει.
Αν και ο Βαγιάνος βλέπει δυνατότητες ανάπτυξης σε περιοχές χαμηλής ανάπτυξης, φοβάται ότι η Ελλάδα παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι τουρισμού. Όταν ένα νησί παρακμάζει, ένα άλλο αναδύεται και αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα.
Πτώση στις κρατήσεις για Μύκονο και Σαντορίνη
Σύμφωνα με την Ferryhopper, οι διαδρομές που κάποτε επικεντρώνονταν στη Σαντορίνη παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον, αντικαθιστώντας τις διαδρομές μεταξύ των νησιών Ίος, Μήλος και Μύκονος. Ο ανταγωνιστικός ιστότοπος Ferryscanner ανέφερε πτώση 50% στις κρατήσεις για τη Σαντορίνη από Αμερικανούς τουρίστες και πτώση 33% για τη Μύκονο.
Αντίθετα, ισχυρίζεται ότι λιγότερο γνωστοί προορισμοί όπως η Αίγινα και ο Πόρος έχουν σημειώσει αύξηση άνω του τετραπλάσιου.
Η Λευκάδα, η Σούγια, οι Φούρνοι και το Καστελόριζο έχουν σημειώσει αύξηση του ενδιαφέροντος άνω του 200%, με τη Λευκάδα να καταγράφει αύξηση 1.167% στις κρατήσεις πλοίων σε σύγκριση με το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ferryscanner.
Δεν είναι πτώση του τουρισμού αλλά «πιο διαφοροποιημένη κατανομή»
Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού χαιρετίζει αυτή την αλλαγή, προσθέτοντας ότι η πτώση στη Σαντορίνη δεν αντανακλά μείωση του ενδιαφέροντος για την Ελλάδα συνολικά και ότι η χώρα ενθαρρύνει μια πιο διαφοροποιημένη κατανομή των προορισμών.
«Αυτή την τουριστική περίοδο, η Ελλάδα σημειώνει συνολική αύξηση στον αριθμό των επισκεπτών σε σύγκριση με πέρυσι, γενικά και από τη βρετανική αγορά ειδικότερα, επιβεβαιώνοντας την ισχυρή της θέση ως ένας από τους κορυφαίους προορισμούς στον κόσμο», λέει η Ελένη Σκαρβέλη, εθνική διευθύντρια τουρισμού της Ελλάδας για το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία.
Ο τουριστικός οργανισμός αναφέρει επίσης αύξηση του ενδιαφέροντος για μικρότερα, λιγότερο γνωστά νησιά όπως η Νάξος, η Τήνος, η Κύθνος, η Κέα, η Σίφνος ή τα Κύθηρα.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι λαμβάνει μέτρα για να εξασφαλίσει το μέλλον του τουριστικού της μοντέλου. Η Ελένη αναφέρει μια φιλόδοξη στρατηγική ύψους 322 εκατ. ευρώ. Το σχέδιο περιλαμβάνει 160 εκατ. ευρώ για την αναβάθμιση των τουριστικών λιμανιών και 56 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη του ορεινού και χειμερινού τουρισμού, συμπεριλαμβανομένων των χιονοδρομικών κέντρων.
«Βούλιαξαν» κάποια νησιά
Στη Ζάκυνθο, οι συναγερμοί χτύπησαν νωρίτερα φέτος, όταν μια έκθεση της Which? Travel, βασισμένη σε στοιχεία της ΕΕ, χαρακτήρισε το νησί του Ιονίου ως το πιο υπερπλήρες θέρετρο της Ευρώπης. Με μόλις 40.000 κατοίκους, κατέγραψε έξι εκατομμύρια διανυκτερεύσεις το 2023 – 150 ανά κάτοικο. Οι ντόπιοι αναφέρουν ότι οι δρόμοι, τα αποχετευτικά συστήματα και άλλες υποδομές καταρρέουν υπό την πίεση.
Ωστόσο, η Μπλούμπελ Τακ, μια Βρετανίδα που ζει στη Ζάκυνθο εδώ και 30 χρόνια και είναι ιδιοκτήτρια του μπαρ O’Callaghans Loft στο Λαγανά, ισχυρίζεται ότι οποιαδήποτε αναφορά σε υπερτουρισμό δεν έχει προκαλέσει τριβές με τους ντόπιους.
«Το καλωσορίζουν με ανοιχτές αγκάλες, γνωρίζουν ότι ο τουρισμός είναι η βιομηχανία μας. Όλοι γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει τρόπος το νησί να επιβιώσει μόνο με το ελαιόλαδο και τη γεωργία».
Ισχυρίζεται ότι η Ζάκυνθος θα είναι τόσο πολυσύχναστη όσο πάντα αυτό το καλοκαίρι, αλλά η αύξηση των ξενοδοχείων all-inclusive σημαίνει ότι θα διανέμονται λιγότερα χρήματα στις άλλες επιχειρήσεις του νησιού.
Τα νησιά των πάρτι δείχνουν πτώση στον τουρισμό
Παρά τη συνεχή ροή τουριστών, λέει ότι όσοι βασίζονται στον τουρισμό στη Ζάκυνθο δεν είναι αδιάφοροι και έχουν δει προειδοποιητικά παραδείγματα από άλλα μέρη της Ελλάδας, συγκρίνοντάς τα με τον Κάβο στην Κέρκυρα και το Φαληράκι στη Ρόδο, όπου και στα δύο έχει σημειωθεί πτώση των Βρετανών τουριστών τα τελευταία χρόνια. Λέει ότι ο DJ του μπαρ της έφυγε πρόσφατα από τον Κάβο μετά από 10 χρόνια, περιγράφοντάς τον ως «νεκρό».
Αν και η Τακ πιστεύει ότι η Ζάκυνθος έχει ακόμα μέλλον – χάρη εν μέρει στις συνεχείς επανεπενδύσεις των τοπικών επιχειρήσεων – όπως και πολλοί άλλοι, είναι επικριτική για την έλλειψη κυβερνητικών επενδύσεων: «Εδώ οι άνθρωποι χτίζουν πραγματικά όμορφα beach bar, επενδύουν σε σκάφη για να τα νοικιάζουν στους τουρίστες, έχουμε ωραία εστιατόρια και όμορφα καταστήματα».
«Στην πραγματικότητα, επενδύουμε τα χρήματά μας πίσω στο νησί» είπε. «Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση δεν το κάνει». Αναφέρει τα προβλήματα με τη συλλογή απορριμμάτων ως παράδειγμα έλλειψης επενδύσεων.
Η έλλειψη νερού είναι επίσης ένα μακροχρόνιο πρόβλημα. Στη Ζάκυνθο, πολλές επιχειρήσεις βασίζονται πλέον σε νερό που αγοράζουν ιδιωτικά για να συνεχίσουν να λειτουργούν, ενώ στη γειτονική Λευκάδα, οι κάτοικοι αντιμετώπισαν διακοπές νερού για μεγάλο μέρος του καλοκαιριού.
Η γεωργία και η κτηνοτροφία απειλούνται ευθέως από τον υπερτουρισμό.
Οι πυρκαγιές, η κλιματική κρίση και 15 – 20 μέρες ακραίας ζέστης
Νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, η Ακρόπολη – το εμβληματικό αξιοθέατο της χώρας – αναγκάστηκε να κλείσει τις πύλες της στους επισκέπτες, καθώς οι θερμοκρασίες στην Αθήνα ξεπέρασαν τους 40 °C.
Εν τω μεταξύ, οι πυροσβέστες πάλεψαν και πάλι με καταστροφικές πυρκαγιές σε όλη την Ελλάδα, με τη Ζάκυνθο να καίγεται για μεγάλο μέρος του Αυγούστου. Καθώς η Ακρόπολη ψήνεται κάτω από τον αμείλικτο ήλιο, αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση ότι ακόμη και τα ισχυρότερα μνημεία είναι ευάλωτα. Ο τουριστικός τομέας της Ελλάδας, παρά τη δύναμή του, δεν διαφέρει.
Μια μελέτη του Εθνικού Παρατηρητηρίου της Αθήνας υποδηλώνει ότι η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει 15 έως 20 περισσότερες «ημέρες ακραίας ζέστης» ετησίως έως το 2050.
Η υπερβολική δόμηση καταστρέφει τα νησιά
Τα ξενοδοχεία και τα θέρετρα προσπαθούν να ανταποκριθούν. Ορισμένα αναδιαμορφώνουν τους εξωτερικούς τους χώρους για να συμπεριλάβουν σκιασμένες περιοχές, συστήματα ψεκασμού νερού και ανθεκτική στη ζέστη διαμόρφωση του τοπίου. Η υπουργός Τουρισμού της Ελλάδας, Όλγα Κεφαλογιάννη, ανακοίνωσε πρόσφατα σχέδια για την προώθηση του «τουρισμού ανθεκτικού στο κλίμα».
Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού έχει εργαστεί σκληρά για να προωθήσει τη χώρα ως προορισμό για όλο το χρόνο, προτρέποντας τους ταξιδιώτες να την επισκεφθούν την άνοιξη ή το φθινόπωρο, ώστε να ανακουφιστεί η πίεση της καλοκαιρινής περιόδου αιχμής.
Ωστόσο, πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτά τα μέτρα είναι ανεπαρκή και, χωρίς συντονισμένες μεταρρυθμίσεις, φοβούνται ότι η χώρα κινδυνεύει να επαναλάβει το μοιραίο λάθος του Ίκαρου: «Η Μύκονος και η Σαντορίνη έχουν ήδη υπερδομηθεί. Είναι μη αναστρέψιμο», προειδοποιεί ο Δημήτρης, προσθέτοντας ότι αν η Ελλάδα δεν επανεξετάσει τον τουρισμό από την αρχή – εξισορροπώντας τα οικονομικά οφέλη με τη βιωσιμότητα – η χώρα κινδυνεύει να χάσει αυτό που την κάνει ξεχωριστή.
Πηγή: in.gr
