Κίνημα Δημοκρατίας: Η «προσωρινότητα» ως μόνιμη συνθήκη στην νησιωτική εκπαίδευση

Η χρήση προκατασκευασμένων αιθουσών (κοντέινερ – προκάτ) για τη στέγαση σχολικών μονάδων αποτελεί, σύμφωνα με την επίσημη πολιτεία, μια λύση έκτακτης ανάγκης. Ωστόσο, η πραγματικότητα στα ελληνικά νησιά αποκαλύπτει ότι η «προσωρινή» αυτή λύση τείνει να μετατρέπεται σε μόνιμη συνθήκη υποβάθμισης της δημόσιας εκπαίδευσης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Γυμνάσιο–Λύκειο Κάσου, όπου, λόγω σοβαρών προβλημάτων στατικότητας του κτιρίου, οι μαθητές αναγκάζονται να κάνουν μάθημα σε κοντέινερ, με μη καθορισμένο χρονικό πλαίσιο επιστροφής στο συγκεκριμένο σχολείο. Αν και η μεταφορά αυτή μπορεί να δικαιολογηθεί ως μέτρο άμεσης προστασίας της ασφάλειας των παιδιών, δεν παύει να αναδεικνύει την απουσία προληπτικού σχεδιασμού και έγκαιρης συντήρησης των σχολικών υποδομών σε μικρά και απομακρυσμένα νησιά.

Η περίπτωση της Κάσου δεν είναι μεμονωμένη. Αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται στη Σάμο και την Κω, όπως και στην Κεφαλονιά, μετά από σεισμούς, στη Λέρο και σε μικρά νησιά των Κυκλάδων, καθώς και σε περιφερειακές νησιωτικές περιοχές της Κρήτης, όπου οι προκατασκευασμένες αίθουσες χρησιμοποιούνται επί χρόνια ως υποκατάστατο μόνιμων σχολικών υποδομών. Επιπρόσθετα, η εφαρμογή της υποχρεωτικής δίχρονης φοίτησης στο νηπιαγωγείο (από το 2019) δημιούργησε αυξημένες ανάγκες εγκαταστάσεων, οι οποίες προσωρινά καλύφθηκαν με αίθουσες προκάτ (διάρκειας 4 ετών), αλλά κατέληξαν να καλύπτουν σε μόνιμη βάση ανάγκες σχολικής στέγασης, ως αποτέλεσμα της χρόνιας πολιτικής αδιαφορίας να δοθούν οριστικές λύσεις. Το γεγονός αυτό αποκαλύπτει ότι η νησιωτικότητα, αντί να οδηγεί σε ειδική μέριμνα, συχνά συνεπάγεται χαμηλότερα αποδεκτά πρότυπα δημόσιας εκπαίδευσης.

Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η περίπτωση του ΕΠΑΛ Παραδεισίου στη Ρόδο, το οποίο στεγάζεται σε προκατασκευασμένες αίθουσες, ακριβώς δίπλα από το διάδρομο προσγείωσης του αεροδρομίου «Διαγόρας» μέχρι σήμερα, για σχεδόν είκοσι χρόνια! Εδώ η «έκτακτη λύση» έχει πλέον πλήρως αποσυνδεθεί από οποιαδήποτε έννοια προσωρινότητας, αποδεικνύοντας ότι η πολιτεία αποδέχεται σιωπηρά χαμηλότερα πρότυπα εκπαιδευτικών υποδομών για τη νησιωτική Ελλάδα.

Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί απλώς τεχνικό ή κτιριακό ζήτημα. Είναι βαθιά πολιτικό πρόβλημα. Η εκπαίδευση σε προκάτ επί δεκαετίες:

• υποβαθμίζει την ποιότητα του μαθησιακού περιβάλλοντος,
• επηρεάζει την ψυχολογία και την καθημερινότητα μαθητών και εκπαιδευτικών,
• ενισχύει το αίσθημα εγκατάλειψης και άνισης μεταχείρισης των νησιωτικών κοινωνιών.

Στο πλαίσιο της νησιωτικής πολιτικής, η πρακτική αυτή έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη συνταγματική αρχή της ισότιμης πρόσβασης στην εκπαίδευση και με τις διακηρύξεις περί «ισόρροπης περιφερειακής ανάπτυξης». Όταν οι μαθητές της ηπειρωτικής χώρας φοιτούν σε σύγχρονα σχολικά συγκροτήματα και οι μαθητές των νησιών σε κοντέινερ για χρόνια ή δεκαετίες, τότε η ανισότητα δεν είναι συγκυριακή αλλά δομική.

Στο ΚΙΝΗΜΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ  πιστεύουμε αταλάντευτα ότι η νησιωτικότητα (και) στον τομέα της Εκπαίδευσης δεν μπορεί να λειτουργεί ως άλλοθι για καθυστερήσεις, πρόχειρες λύσεις και διαρκείς παρατάσεις. Αντίθετα, θα έπρεπε να αποτελεί κριτήριο προτεραιότητας στον σχεδιασμό σχολικών υποδομών, με:

• ειδικά χρηματοδοτικά εργαλεία,
• αυστηρά χρονοδιαγράμματα,
• και θεσμική δέσμευση ότι οι προσωρινές λύσεις έχουν σαφές τέλος.

Η εμπειρία της Κάσου και του Παραδεισίου Ρόδου δείχνει ότι, χωρίς πολιτική βούληση, η «προσωρινότητα» μετατρέπεται σε κανονικότητα. Και αυτή η κανονικότητα παράγει εκπαιδευτικές ανισότητες, δημογραφική αποδυνάμωση και τελικά υπονόμευση της ίδιας της προοπτικής ζωής και ευημερίας στα νησιά.

Η ουσιαστική νησιωτική πολιτική στην εκπαίδευση δεν μετριέται με κοντέινερ που «αντέχουν», αλλά με σχολεία που αξίζουν στους μαθητές τους.

ΚΙΝΗΜΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Τομέας Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής